معرفی نژاد آبزیان

خلیج فارس در امتداد دریای عمان قرار دارد و ما ایرانیان از آن به‌عنوان یک نماد ملی یاد می‌کنیم. خلیج فارس یک اکوسیستم منحصربه فرد نیمه بسته‌ است که در مقایسه با سایر دریاهای «مناطق نیمه‌گرمسیری» دارای تنوع گونه‌ و زیستگاهی بسیار بالایی است. منطقه خلیج فارس یک آزمایشگاه طبیعی است چراکه شورترین و داغ‌ترین آب دنیا را دارد و یکی از آلوده‌ترین خلیج‌ها و اکوسیستم‌های دنیا نیز محسوب می‌شود.

به گزارش مرین‌پرس، خلیج‌فارس اکوسیستمی است که گونه‌های بسیار متنوع آن توانسته‌اند در شرایط سخت در کنار یکدیگر تاب‌آوری کنند اما واقعا چقدر درباره این دریا، موجودات زنده آن و تهدیداتی که متوجه آن‌ها است، می‌دانیم؟ در ادامه به ۱۰ نکته درباره انواع گونه‌های آبزی خلیج‌فارس و وضعیت حفاظتی آن‌ها اشاره می‌کنیم.

*  ۲۷ گونه  پستاندار دریایی در خلیج‌فارس و دریای عمان گزارش شده‌اند که می‌توان به حدود ۱۰ گونه از دلفین‌ها، گونه‌ای از دلفین‌های بدون باله «پورپویز»، نهنگ‌های قاتل «اورکا»، نهنگ خلبان «پیلوت وال» دلفین «ریسو» و یک نوع گاو دریایی به نام «دوگانگ» که درجنوب خلیج‌فارس زیست می‌کند، اشاره کرد.

* وجود چند گونه نهنگ از جمله «نهنگ براید»، «نهنگ کوهان دار»، «نهنگ باله‌ دار» ، «نهنگ آبی»  و «اسپرم وال» در دریای عمان  و آب‌های خلیج‌فارس گزارش شده‌ و مهمترین مخاطرات پستانداران دریایی در  منطقه ما برخورد با شناورها و گیر کردن در تورهای سرگردان و تورهای ماهیگیری است.

* پنج نوع لاک‌پشت‌ دریایی نیز از گونه‌های شاخص خلیج‌فارس به‌شمار می‌روند. دو گونه «لاک‌پشت سبز دریایی» و «لاک‌پشت دریایی منقارعقابی» در سواحل ایران تخم‌گذاری می‌کنند که لاک پشت‌های‌ منقار عقابی در ایران پراکنش بیشتری دارند و آنها جزوگونه‌های بومی به‌شمار می روند اما گونه های«لاک‌پشت زیتونی» و «لاک‌پشت سرخ» و «لاک‌پشت چرمی» به‌صورت مهاجر به خلیج‌فارس می‌آیند. 

* می‌توان به تنوع انواع پرنده‌های آبزی و کنار آبزی خلیج‌فارس اشاره کرد. کلونی‌های بزرگی از پرندگان «باکلان» در سواحل خلیج‌فارس بزرگترین کلونی منطقه غرب آسیا را تشکیل می‌دهند و «پرستوهای دریایی» در جزایر خلیج‌فارس تخم‌گذاری می‌کنند علاوه‌بر پرستوهای دریایی گونه‌های مختلفی از پرندگان کنار آبزی  از جمله انواع حواصیل، پلیکان، اردک‌ها و … یا پرندگان شکاری مانند «عقاب دریایی»  و«عقاب ماهیگیر» در منطقه خلیج‌فارس نیز مشاهده می‌شوند که حکایت از تنوع خوب پرندگان آبزی و کنار آبزی در منطقه ما دارد.

سلیم‌های خرچنگ‌خوار-جزیره قبر ناخدا/بندر ماهشهر

* بیش از ۹۰۰ گونه ماهی که شامل ۱۵۷ خانواده از انواع ماهیان استخوانی و غضروفی می شود، در منطقه ما گزارش شده است  که از این تعداد بیش از ۸۰ گونه مربوط به ماهیان غضروفی است. ستون فقرات این ماهیان استخوان ندارد و به جای آن غضروف دارد. به همین دلیل آن‌ها را ماهیان غضروفی می‌نامند که ۴۶ گونه کوسه ماهیان، چهار گونه اره ماهی، شش گونه سوس ماهی (گیتار ماهی)، ۲۸  گونه  سفره ماهی را شامل می‌شوند. متاسفانه ماهیان غضروفی در منطقه ما وضعیت حفاظتی خوبی ندارند و جزو گونه‌های در معرض خطر انقراض هستند.

* چهار گونه کوسه ماهی و سه گونه اره ماهی، دو گونه گیتار ماهی و سه گونه سفره ماهی به‌صورت بحرانی در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند به نحوی که سال‌هاست مشاهده نشده‌اند. ۱۷ گونه کوسه در معرض خطر و ۱۷ گونه نیز به دلیل بهره برداری زیاد دروضعیت آسیب پذیر قرار دارند و ۱۲ گونه دیگر نزدیک به تهدید هستند همچنین ۱۷ گونه از سپرماهیان نیز در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌ و ۱۳ گونه به شدت آسیب پذیر شده‌اند.

* جمعیت ماهیان غضروفی به دلیل رشد کند و زادآوری کم رو به کاهش است. علیرغم ممنوعیت صید این ماهیان روند کاهش جمعیت آن‌ها همچنان ادامه دارد.

اره ماهی در خلیج‌فارس

* «کوسه نهنگ» یا همان « کولی کر» یکی از بزرگترین ماهیان جهان است و در خلیج‌فارس زندگی می‌کند. این آبزی ۱۰۰ سال عمر می‌کند و به طولی بالغ بر ۱۴ متر می رسد و منطقه خلیج‌فارس یکی از مهمترین زیستگاه‌های این گونه در شمال غرب اقیانوس هند به حساب می‌آید. ماهی گوبی مرجانی با طول ۲ سانتیمتر کوچکترین ماهی خلیج‌فارس است.

* انواع پلانکتون‌ها، انواع پلی‌کت‌ها، کرم‌های لوله‌ای، شقایق‌های دریایی، عروس‌های دریایی و ۹ گونه مار دریایی از دیگر گونه آبزیان خلیج‌فارس به حساب می‌آیند.

* تنوع زیستی خلیج‌فارس نشان می‌دهد که یک منطقه ویژه دریایی است اما متاسفانه بیشترین حجم استحصال از دریا، ریزش رسوبات برای ساخت جزایر مصنوعی و توسعه ساحلی در بخش جنوبی خلیج‌فارس را شاهد هستیم. همچنین ۹۰ درصد آب شیرین کن های جهان در منطقه خلیج‌فارس قرار دارد که با ریزش تلخ آب و پساب خود به حجم شوری این دریا می افزایند. سالانه بیش از ۵۵ هزار شناور نفتی، تجاری، ماهیگیری و نظامی در این دریا تردد می کنند بنابراین از پر تردد ترین مناطق دنیا است.

ماهی ها اولین مهره دارانی هستند که حدود 480 میلیون سال قبل در روی زمین به وجود آمده اند. حدود 320 میلیون سال پیش، یعنی زمانی که عصر طلایی ماهی ها به حساب می آمد و آبزیان بهترین و پیشرفته ترین موجودات زنده دنیا را تشکیل میداند.

تراکم و گسترش ماهیها در اوج خود قرار داشت. اولین ماهی هایی که در سطح زمین به وجود آمدند ماهی ها بدون آرواره ای بودند که فسیل های آنان در رسوبات دوره دونین (Devonian) (منطقه ای ساحلی در انگلستن) یافت می شوند.

پس از آن در همین دوره، ماهیهای آرواره دار اولیه از جمله ماهیهای غضروفی که در واقع اجداد اصلی کوسه ماهیان امروزی هستند به وجود آمدند. در اواخر دوره دونین، ماهیهای استخوان دار اولیه در روی زمین ظاهر شدند. ماهیهای امروزی انواع تکامل یافته ای هستند که در طول اعصار از تغییرات تکاملی این ماهیها به وجود آمده اند.

از نظر تقسیم بندی جانوری، ماهی ها اولین گروه مهره داران را تشکیل میدهند. این جانوران عموما خونسرد بوده و دارای ستون فقرات، آبشش و باله بوده که در آب زندگی کرده و اکسیژن موردنیاز خود را از آن می گیرند.

البته در محیط زیست ماهیها، جانوران دیگری مانند پستانداران آبزی از قبیل وال آبی، دلفین ها و خزندگان مانند لاک پشت آبی و نیز انواع بی مهرگان مانند صدفها، میگوها و غیره نیز زندگی می کنند که با ماهیها کلا جزء آبزیان قلمداد می شوند. علم مطالعه و شناسایی ماهیها را ماهی شناسی یا ایکتیولوژی Ichthyology می گویند.

اگرچه زمان حاضر دیگر عصر طلایی ماهیها نیست، با وجود این امروزه هم ماهیها قسمت عمده مهره داران را تشکیل میدهند.

در حال حاضر بیش از 30000 گونه از انواع مختلف ماهی در آبهای دنیا شناخته و نامگذاری شده اند و برخی از دانشمندان معتقدند که حدود 40 هزارگونه ماهی در دنیا وجود دارد که هنوز بیش از ده هزار گونه آنها شناسایی نگردیده است.

در مقایسه با تعداد گونه ماهی های، کل تعداد گونه های شناخته شده دوزیستان 2500 عدد، خزندگان 6000 عدد، پرندگان 8600 عدد و پستانداران 4500 عدد می باشند. بنابراین از 49600 گونه انواع مهره داران زنده شناخته شده رویهم 56.5 درصد آنها را ماهیها تشکیل میدهند.

در صورتی که دوزیستان 5 درصد، خزندگان 12.1 درصد، پرندگان 17.3 درصد و پستانداران 9 درصد آنها را تشکیل میدهند. بدون شک تعداد گونه های شناسایی شده گروههای دیگر مهره داران غیراز ماهیها هم از ارقام داده شده بیشتر هستند ولی افزایش تعداد شناخته شده آنها در یکی دو دهه اخیر به مراتب کمتر از ماهیها می باشد.

علاوه بر گسترش و تنوع گونه ها، شکل و اندازه ماهیها نیز بسیار متفاوت است. برخی از انواع کوسه ماهی ها تا 21 متر طول و تا 25 تن وزن دارند، در صورتی که برخی از ماهیهای تزئینی وقتی طول آنها کمی بیشتر از یک سانتی متر میرسد بالغ می شوند.پ

ماهی گوپی کوتوله ((Mistichthys وقتی به طول 12 میلیمتر میرسد بالغ می گردد، در حالی که فیل ماهی دریای خزر که تا وزن 1471 کیلوگرم هم صید شده است در 20 سالگی بالغ می شود.

در حال حاضر بیش از 71 درصد سطح زمین را آب را تشکیل میدهد، یعنی از 510 میلیون کیلومتر مربع وسعت زمین، حدود 361 میلیون کیلومتر مربع آن را آب پوشانیده است. از 149 میلیون کیلومتر مربع خشکی نیز حدود 3.5 میلیون کیلومتر مربع آنرا آبهای داخلی تشکیل میدهد.

در همه این آبها یعنی از آبهای بسیار سرد قطب شمال با درجه حرارت زیرانجماد، تا چشمه های آب گرم با حرارت حدود 40 درجه سانتیگراد (چشمه های آب گرم گنو در شمال بندرعباس) یا بیشتر و نیز از آبهای شیرین بسیار نرم تا آبهای شور که حتی تخم مرغ در آنها شناور می گردد، ماهیهای زندگی می کنند.

این جانوران همچنین در غارهای تاریک و اعماق بسیار زیاد اقیانوس ها که دارای تاریکی مطلق و فشار بالاتر از 7000 اتمسفر هستند زندگی می کنند. حد ارتفاع شناخته شده زیست ماهیها از 3750 متر بالای سطح دریا (دریاچه تی تی کاکا در آمریکای جنوبی) تا حدود 7000 متر زیر سطح دریاها متفاوت است.

تنوع ماهی ها

ماهیها از نظر زندگی کردن در آب، تنفس با آبشش و حرکت با باله ها همگی مشابه هستند ولی از نظر شکل ظاهری، ساختمان بدن، اندازه و گسترش زمانی و مکانی به حدی گوناگون هستند که برای شناسایی کلی آنها، احتیاج به طبقه بندی خاصی می باشد.

تاکنون کوشش های زیادی برای طبقه بندی ماهی ها انجام شده و سبک و روشهای متفاوتی توسط ماهی شناسان ارائه گردیده است. در طبقه بندی ماهیها معمولا آنهایی که شباهت به یکدیگر دارند، در یک گروه قرار گرفته و هرگروه نیز تقسیم بندی دیگری در داخل افراد خود دارند.

ماهی های زنده امروزی را به 5 تقسیم می کنند که عبارتند از

1. رده ماهی های مخاطی یا hagfish, Myxini مانند مخاط ماهی ها یا hagfishes
2. رده ماهی های لامپری Petromyzontida مانند لامپری ها
3. رده ماهی های غضروفی Chondrichthyes مانند کوسه ماهی ها
4. رده ماهی های استخوانی، Osteichthyes مانند بسیاری از انواع ماهی های زینتی
5. رده ماهیهای گوشت باله Sarcopterygii مانند ماهی های ریه دار کنونی
6. بطورکلی ماهیها در تقسیم بندی جدید خود، دارای 5 رده (کلاس)، 62 راسته، 515 خانواده، 4494 جنس و بیش از 27977 گونه می باشند (عمادیف 1387)

ساختمان بدن ماهی ها

از آنجا که برای شناسایی ماهیها لازم است علاقمندان به نگهداری ماهیهای تزئینی، کمی در مورد ساختمان بدن و اختصاصات تشریحی آنها آگاهی داشته باشند، در اینجا بطور مختصر به شرح پاره ای از این ویژگیها پرداخته می شود. شکل 1 اختصاصات ساختمان خارجی ماهی را نشان میدهد.

1- شکل بدن ماهی

بطورکلی بدن ماهی ها معمولا دوکی شکل و برش عرضی آنها بیضی شکل است. با وجود این شکل عمومی برخی از ماهیها ممکن است کروی، مارمانند، پهن، نخ مانند، نواری، پهن کشیده و غیره باشد.

2- پوشش بدن ماهی

بدن ماهیها از پوست نسبتا سختی پوشیده است که گاهی جدا کردن آن مشکل می باشد.

این پوست در داخل سوراخهای بدن ماهی نیز نفوذ کرده و روی کره چشم را هم می پوشاند. قسمتی از آن که روی چشم قرار می گیرد دارای رنگ شفاف می باشد. فلس ها که در واقع حفاظت پوست، عضلات و اعضاء داخلی بدن را به عمده دارند، در داخل پوست قرار دارند. اندازه آنها از حد میکروسکپی تا اندازه یک سکه دو ریالی یا بزرگتر است.

تعداد فلس ها روی یک ردیف گرد دور بدن و همچنین تعداد فلسهای روی خط جانبی ماهی های یک گونه معمولا مساوی بوده و اکثرا در طبقه بندی ماهی ها نیز از آنها استفاده می شود. از نظر رنگ آمیزی نیز ماهی ها متغیر بوده و ممکن است بی رنگ، ساده و یا رنگین باشند.

ساختمان خارجی بدن ماهی

3- زوائد بدن

باله ها که وسیله حرکت ماهی ها در جهات مختلف می باشند، زوائد اصلی بدن آنها را تشکیل میدهند. از نظر تعداد، باله های یک ماهی به فرد و زوج تقسیم می شوند. باله های سینه ای و شکمی جزء باله های زوج و باله های پشتی، مخرجی و دمی جزء باله های فرد محسوب می شوند. تعداد باله های پشتی ممکن است 1، 2 و 3 و یا چند عدد باشد.

باله چربی که معمولا در برخی از ماهیها مانند ماهیهای آزاد و قزل آلا و بیشتر کاراسین ها و نیز برخی از گربه ماهیها دیده می شود، باله فردی است که از نظر ساختمانی با باله های دیگر فرق دارد. برخی از ماهیها ممکن است فاقد یک یا تعدادی از باله ها باشند. در هر حال باله های فرد هرگز مانند باله های زوج قرینه نیستند.

4- سوراخ های بدن

سوراخ های بدن ماهی عبارتنداز: دهان، آبشش ها، چشم ها و مخرج. همانطور که قبلا گفته شد لایه ای از پوست شفاف روی چشمها را می پوشاند. معمولا در هر طرف سر ماهی یک یا دو سوراخ حسی وجود دارد که تا حدی کار بینی را انجام میدهند.

5- خط جانبی

اکثر ماهی ها در طرفین بدن دارای خطی به نام خط جانبی می باشند که با ساختمان خاصی که دارند می توانند برخی از اختصاصات آب مانند شوری، جریان آب و درجه حرارت را حس نمایند. در برخی از ماهیها سیستم خاصی بین خط جانبی و گوش داخلی وجود دارد که باعث افزایش توانایی حسی آنها می گردد.

خط جانبی در برخی از ماهیها در هر طرف 2 عدد بوده و در برخی دیگر ممکن است اصولا وجود نداشته باشند.

6- گردش خون ماهی

گردش خون ماهی توسط قلب و رگها انجام می گیرد. قلب ماهی دارای یک بطن و یک دهلیز و یک سینوس در ابتدا دهلیز به نام سینوس سیاهرگی است. قلب بصورت یک پمپ عمل کرده و خون را به جلو و به طرف آبششها برای تبادلات گازی یعنی گرفتن اکسیژن و پس دادن گاز کربنیک می فرستد.

خون سیاهرگی پس از ورود به سینوس وارد دهلیز شده و از آنجا به بطن عضلانی رفته و سپس از طریق مخروط آئورتی و 4 سرخرگ آبششی برای تبادلات گازی، وارد آبششها می شود. از آبششها خون به وسیله سیاهرگ های مخصوص وارد آئورت پشتی شده و از آنجا به تمام بدن توزیع می گردد.

خون تیره به وسیله 4 سیاهرگ که دو عدد از جلو و دو عدد از پشت می آید و یک سیاهرگ خون دستگاه گوارشی را از کبد می آورد به قلب بازگشت داده می شود.

7- تنفس

تنفس به منظور گرفتن اکسیژن و ئپس دادن گازکربنیک حاصله از سوخت و ساز ماهی انجام می شود. در مهره داران هوازی، محل تبادلات گازی ریه است و اکسیژن موردنیاز از هوا گرفته می شود. گاز کربنیک به آن پس داده می شود.

در ماهی ها که محیط زیست آنها آب می باشد، اکسیژن موردنیاز توسط آبششها از این محیط گرفته شده و گازکربنیک به آن پس داده می شود. آبشش ها در دو طرف سر ماهی و زیرسرپوش آبششی قرار دارند.

در هر دو طرف سر، یک محفظه مشترک و 4 آبشش وجود دارد که هریک دارای یک کمان آبششی بوده و بر روی هر کمان رشته های آبششی با ساختمان خاص خود که مشابه ساختمان ریه مهره داران خاک زی است، قرار دارند.

ماهی ها برای تنفس به همان روش که مهره داران هوازی با انجام دم و بازدم اکسیژن هوا را گرفته و گازکربنیک را پس میدهند، بایستی همواره با گرفتن آب از راه دهان و خارج کردن آن از راه آبششها، کارهای دم و بازدم را انجام دهند.

در برخی از ماهیها گاهی در قسمت داخلی کمانهای آبششی، فیلترهای دندانه مانندی وجود دارد که برای گرفتن و جدا ساختن مواد غذایی از آب بکار میروند.

در گروهی از ماهیها که به آنها دو ریه ای می گویند، تنفس مشابه مهره داران هوازی انجام می گیرد. این ماهی ها به جای آبشش دارای نوعی ریه هستند و برای تنفس مرتبا به سطح آب آمده و از اکسیژن هوا استفاده می نمایند.

در برخی دیگر از انواع ماهیها علاوه بر آبششها، اعضاء کمکی تنفس وجود دارند که هنگام کم شدن اکسیژن محلول در آب و یا در مواقعی که ماهی به عللی خارج از آب قرار می گیرد، می تواند با کمک این اعضاء از اکسیژن هوا استفاده نمایند. این اعضاء در ماهیهای مختلف در داخل دهانف داخل دستگاه گوارشی و یا کیسه شنا قرار دارند.

اگر برای حیون خونگی عزیزت نیاز به مشاوره و ویزیت دامپزشک داری ؟کافیه به صفحه مشاوره آنلاین مراجعه کنی و درخواستت رو ثبت کنی. خیلی سریع باهات تماس میگیریم.دامپزشک آنلاین

اگر شما نیز تجربه ای در این باره دارید در قسمت دیدگاهها با ما در میان بگذارید

• لندینگ پت مجله آنلاین است که به همت فعالان و طرفداران حیوانات ایران منتشر می‌شود و به هیچ یک از شرکت‌ها و افرادی که در حوزه حیوانات خانگی فعالیت تجاری می‌کنند وابسته نیست در نتیجه این مجله تنها رسانه‌ی مکتوبی است که رشد و شکوفایی خود را در توسعه و تثبیت تمام دست اندرکاران این حوزه می‌بیند مجله آموزشی حیوانات خانگی و سایت اینترنتی این رسانه یک حلقه‌ی اتصال بی بدیل برای دسترسی به تمامی دوست داران حیوانات خانگی و حیات وحش، مصرف کنندگان کالای این حوزه و شرکت‌های مرتبط است.

© کلیه حقوق قانونی این سامانه متعلق به لندینگ پت می‌باشد.